امروزه به دلیل کمبود منابع آبی قابل شرب و یا قابل استفاده در کشاورزی از یک سو و از سوی دیگر آلودگی گسترده آبهای سطحی و زیرسطحی، بویژه آلودگی به عناصر معدنی مانند نمک، دسترسی به آب سالم تبدیل به یک معضل گردیده است. این شرایط جامعه علمی را بر آن داشته تا با استفاده از فناوریهای گوناگون مانند نانوفناوری، مشکل تامین آب سالم را مرتفع نمایند.
تاکنون برای تصفیه آب از مواد مختلفی چون نانوذرات فلزی، نانوذرات پلیمری، زئولیتها، نانومواد پایه کربن، مواد نیمه متخلخل، پلیمرهای زیستی استفاده شده است. همچنین در تصفیه فاضلاب نیز تاکنون راهکارهای مختلفی مبتنی بر فناوری نانو بهکار گرفته شده است.
هدف از این چالش شناسایی راهکارها و ایدههای علمی و اجرایی با استفاده از فناوری نانو، جهت تولید غشاء به منظور تصفیه آب شور جهت کاربرد در تولید محصولات کشاورزی میباشد.
تقاضای آب شیرین در جهان بواسطه افزایش جمعیت و بهبود استانداردهای زندگی انسان در حال افزایش است. اما در مقابل، مخازن آب شیرین دنیا علاوه بر کاهش مداوم حجم، در حال آلوده شدن به انواع ترکیبات شیمیایی و صنعتی هستند. تخمین زده شده است که در سالهای اخیر بیش از یک میلیارد نفر در جهان از آب سالم محروم هستند و تقریباً 2.4 میلیارد نفر در مناطق کم برخوردار از نظر آب پاک زندگی میکنند.
جبران این شرایط در دو رویکرد کاهش مصرف و نیز افزایش عرضه مورد توجه است. نمونهای از رویکردهای کاهش مصرف عبارتند از بهینهسازی مصرف آب در مصارف کشاورزی و صنعتی، مانند استفاده مجدد از آب برای آبیاری و بهکارگیری روشهای مکمل برای خنکسازی در نیروگاه ها.
در رویکرد مقابل یعنی افزایش عرضه، چالش اصلی، نمکزدایی از آبهای شور و آب دریا میباشد. نمکزدایی از آب شور به طور عمده از طریق تکنیکهای حرارتی، شیمیایی و غشایی انجام میپذیرد. نمکزدایی حرارتی از قرن ها پیش شناخته شده است و کماکان در برخی از مناطق که دارای منابع انرژی کافی و ارزان قیمت میباشند مورد استفاده قرار میگیرد. منطقه خاورمیانه نیمی از ظرفیتهای نمکزدایی حرارتی کل جهان را به خود اختصاص داده است.
فرآیندهای تصفیه آب با استفاده از غشا، به طور عمده اسمز معکوس (RO) و تا حدودی نانو فیلتراسیون (NF) دارای سهم حدود 60درصدی از بازار نمکزدایی میباشد. همچنین استفاده از نانوفیلترها نیز از جمله شیوه های تصفیه غشایی آب میباشد؛ هرچند نانو فیلتراسیون به عنوان یک فرآیند مستقل برای شیرینسازی آب دریا موثر نبوده و استفاده از آن فقط برای شیرینسازی آبهایی با شوری ملایم و محدود است.
اسمز معکوس یک روش پیشرو در شیرینسازی آب شور و آب دریا محسوب میگردد. تولید غشاهای مناسب، با نفوذپذیری و انتخابپذیری بالا، همراه با بهبود مقاومت مکانیکی، نمکزدایی اسمز معکوس را به راهکاری اجرایی تبدیل نموده است. سهم بالای اسمز معکوس از بازار و پیشبینی افزایش آن به دلیل اختلاف انرژی مصرفی نمکزدایی به روش حرارتی نسبت به روش غشایی (با فاکتور حدود 10) باعث توجه روز افزون به این روش شده است.
اگرچه در روش اسمز معکوس با تغییر منبع انرژی از حرارتی به الکتریکی مصرف انرژی کاهش یافته است اما همچنان هزینه اصلی برای شیرینسازی، هزینه انرژی میباشد. این در حالی است که تعویض غشا فقط حدود 10% از هزینه را به خود اختصاص داده است.
علیرغم کاربرد گسترده اسمز معکوس در بخش نمکزدایی، این روش هنوز از محدودیتهای خاصی از جمله تخریب غشا به دلیل استفاده از مواد پاککننده، هزینه نسبتاً زیاد انرژی و همچنین آلودگیهای زیستی ناشی از آب شور خروجی رنج میبرد.
به منظور تعدیل این چالشها، روشهای مکملی بهکار گرفته میشود؛ از جمله استفاده از دستگاههای بازیابی بالاتر، غشاهای بهینه با مقاومت بالاتر در برابر حمله کلر و ترکیبات وابسته، ایجاد نیروگاه های بسیار بزرگ در مقیاس دو برابر نیروگاه های آب شیرینکن فعلی، و نیز ادغام عملیات های مختلف غشایی.
این روشها مشکلات پیشین را مقداری تعدیل مینمایند اما پاسخی برای چالشهایی چون تصفیه آب های با شوری بالا مانند آب تولید شده توسط خود اسمز معکوس، عدم حذف کافی عناصری مانند بور، عدم حذف ریزآلاینده هایی با منشا دارویی و محصولات آرایشی و بهداشتی ندارند.
با این مقدمه و همچنین کارایی راهکارهای مبتنی بر نانوفناوری در حل چالشهایی از این نوع، میتوان انتظار داشت که بتوان از این فناوری جهت بهدست آوردن غشاهایی با کارایی بالاتر از جنبههای گوناگون استفاده نمود. بررسی منابع علمی و تجربیات صنعتی نیز به خوبی نشان میدهند که در سال های اخیر این موضوع بهصورت ویژه بهعنوان یکی از محورهای تحقیقاتی در سطح جهانی در زمینه شیرینسازی آب مورد توجه قرار گرفته و بعضا دستاوردهای قابل توجهی بر اساس نانوفناوری حاصل شده است.
هدف اصلی این چالش ارائه راهکارهای نوآورانه و بدیع در خصوص به کارگیری نانوفناوری به منظور تولید غشا و یا بهبود و بالا بردن کارایی سیستم های غشایی (اسمز معکوس و نانوفیلتراسیون) مورد استفاده در شیرینسازی آب شور و تبدیل آن به آب کشاورزی است. لذا غشا باید بتواند آب شور را به استانداردهای آب شیرین مناسب برای استفاده در صنایع کشاورزی برساند. مشخصات آب ورودی به سیستم غشایی، آب تصفیه شده خروجی و درصد کاهش پارامترها توسط غشا در جدول زیر آورده شده است.
همچنین لازم به ذکر است که شرکت کنندگان در چالش از حیث انتخاب جنس ( پلیمری ، سرامیکی و کربنی و غیره) دارای محدودیت نیستند.
ورود به دپارتمان شتابدهی شرکت صنایع نانوتک آینده شامل:
هلدینگ صنایع نانوتک آینده (صنتا) مجموعه بلافصل ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) میباشد که از سال 1398 وارد عرصه شتابدهی شده و در قالب دپارتمان شتابدهی صنتا اقدام به سرمایهگذاری در توسعه فناوریها و کسبوکارهای حوزه کشاورزی، بیوتکنولوژی، پلیمر، مواد، داروسازی، نفت و انرژی، با محوریت «نانوفناوری» مینماید. از جمله حمایتهای این شرکت عبارتند از، سرمایهگذاری مستقیم مالی، مشاوره و منتورینگ، فضای کار اشتراکی، تجهیزات آزمایشگاهی و نیز حمایت در مسیر تجاریسازی و تولید محصولات.